Saturday, 31 October 2015
Thursday, 22 October 2015
APATYACHI PANE/ SHAMI LEAVES
रामायणातील ही कथा आहे. पैठणमध्ये देवदत्त नावाच्या एका ब्राह्मणास कौत्स नावाचा मुलगा होता. तो सुशील होता. मौजीबंधनानंतर तो भडोच नावाच्या शहरी वरतंतू ऋ‍षीच्या घरी विद्यार्जनासाठी गेला. काही काळ लोटल्यावर कौत्स सर्व शास्त्रांत पारंगत झाला, गुरूला गुरुदक्षिणा देऊन त्यांच्या ऋणातून कसे मुक्त व्हावे असा विचार तो करू लागला. गुरूंचा निरोप घेताना त्याने अत्यंत कृतज्ञतापूर्वक त्याचे आभार मानून आपल्या आवडीचा काही पदार्थ असल्यास तो सांगावा, म्हणजे गुरुदक्षिणेदाखल तो आणून देईन असे त्याला सांगिलते. गुरूने उत्तर दिले:- कौत्सा, दक्षिणार्थ विद्या शिकविणे हे अनुचित कर्म आहे. शिष्य विद्वान् झालेला पाहून गुरुस जो आनंद प्राप्त होतो तीच गुरुदक्षिणा होय. परंतु कौत्सास गुरूच्या ऋणात राहणे न आवडून त्याने आग्रह धरला व पुन: पुन: मी तुम्हाला काय दक्षिणा देऊ? असे विचारू लागला. तेव्हा वरतंतू ऋषी म्हणाले, मी दक्षिणा घ्यावी असा तुझा आग्रहच असेल तर तुला शिकविलेल्या प्रत्येक विद्येबद्दल एक कोटी याप्रमाणे चौदा कोटी मुद्रा व त्याही एकाडूनच आणून दे. ही अट कौत्साने मान्य करून आपल्या विद्येच्या धीरावर तो तेथून बाहेर पडला, परंतु चौदा कोटी मुद्रा व त्याही एकाच इसमाकडून मिळविणे काही सोपे काम नव्हे हे त्याला लवकरच समजले.
रघुराजा मोठा उदार व विद्वानांस आश्रय देणारा आहे असे त्याच्या कानावर येताच तो त्याच्याकडे गेला, परंतु त्या वेळी रघुराजाने विश्वजित् यज्ञ करून ब्राह्मणांकडून सर्व द्रव्यभंडार लुटविले होते, यामुळे त्यालाही अत्यंत गरीबी आलेली होती. कौत्साने त्याच्या एकंदर स्थितीचे सूक्ष्म निरीक्षण केल्यावर आपली इच्छा येथे सफल होणार नाही असे वाटून त्याला दुःख झाले. रघुराजाने आपल्या दारी आलेल्या विद्वान् ब्राह्मणाचा योग्य सत्कार केला व त्याच्या आगमनाचे कारण विचारले. कौत्साने कारण सांगितले व तो पुढे म्हणाला, 'राजा, तुला प्राप्त झालेल्या स्थितीत माझी मनीषा सफल होण्याचा रंग दिसत नाही. तथापि त्याजबद्दल खंत वाटू न देता मला दुसरा दाता शोधून काढण्यासाठी जाऊ दे. हे कौत्साचे भाषण ऐकून राजा हसला. त्याने चौदा कोटी सुवर्ण मुद्रा तीन दिवसात देतो असे कौत्सास आश्वासन देऊन त्याला आपल्या घरी ठेवून घेतले.
थकलेली बाकी वसूल करण्यासाठी इंद्राबरोबर लढण्याची तयारी चालविली. ही गोष्ट इंद्रास समजताच त्याने अयोध्या नगराबाहेर आपट्याच्या व शमीच्या झाडांवर कुबेराकडून सुवर्णमुद्रांचा वर्षांव करविला. रघुराजाने त्या सर्व कौत्सास दिल्या. त्याने त्या वरतंतू ऋषींपुढे ठेवून त्यांचा स्वीकार करण्याविषयी विनंती केली. परंतु त्याने फक्त १४ कोटी मुद्रा ठेवून घेऊन बाकीच्या कौत्यसास परत दिल्या. त्या त्याने रघुरराजास आणून दिल्या, पण तोही त्या घेईना. शेवटी त्याच आपट्याच्या व शमीच्या झाडाखाली त्या मुद्रांचा ढीग करून त्याने लोकांस त्या नेण्यास सांगितले. लोकांनी अनायासे श्रीमंत होण्याची ही संधी साधून त्या नगरीच्या सीमेबाहेर असलेल्या त्या झाडांची पूजा केली, सोने यथेच्छ लुटले व एकमेकांस देऊन आनंद व्यक्त केला. हा दिवस विजयादशमीचा होता. त्या वेळेपासून या झाडांची पूजा करून सुवर्णमुद्रांच्या ऐवजी या झाडांची पाने लुटण्याचा प्रघात प्रचारात आला.
VIJAYADASHAMI
दसरा/ दशहरा /
विजयादशमी
दसरा हा सण अश्विन महिन्यातल्या शुक्ल पक्षातील दशमीला साजरा केला जातो. नवरात्र चे नऊ दिवस संपल्यानंतर दहाव्या दिवशी दसरा साजरा केला जातो. दसरा हा एक संस्कृत शब्द "दश हरा " या पासून नाव दिल आहे. "दश हरा " म्हणजे दशानंद रावणाचा वध. या दिवशी प्रभू श्री रामांनी दहा तोंडाच्या रावणाचा वध करून असत्यावर सत्याचा विजय केला होता. हा दिवस आश्विन महिन्यातील शुक्ल पक्षातील दशमी होता. म्हणून या सणाला "विजयादशमी " असेही म्हंटले जाते.
या दिवस नवीन कामाची सुरु करण्यासाठी शुभ मानतात. या दिवशी शास्त्रांची पूजा केली जाते. काही गावात रामलीला चे आयोजन केले जाते व मेला भरतो. मेला मध्ये रावणाचा मोठा पुतळा बनवून त्याला जाळला जातो. महाराष्ट्रात दसर्‍याच्या दिवशी परस्परांना सोने म्हणून शमी व आपट्याची पाने देतात.
HOME BACK
Friday, 16 October 2015
STORY OF NAVRATRI
रामायणातील कथा
राम अवतारात देवी सिताचे रावणाने हरण करून लंकेला नेले. तेव्हा प्रभू श्री रामने रावनासोबत युद्ध केलं. युद्ध करायच्या आधी ब्रम्हाजीने श्रीरामांना देवी चंडीचे पूजन करायला सांगितले. आणि देवीला एकशे आठ नीलकमल अर्पित करायला सांगितले. दुसरीकडे रावणाने पण युद्धात विजयी होण्यासाठी आश्विन महिन्यातील प्रतिपदेपासून चंडीपाठ सुरु केलं. रावणाने त्याच्या शक्तीच्या सहायाने श्रीरामांचे पूजा सामग्रीमधून एक नीलकमल गायब केलं. तेव्हा श्रीरामांना ज्ञात झाल कि लोक त्यांना "कमलनयन नवकंच लोचन " म्हणतात. म्हणून त्यांनी त्याचं एक नेत्र त्या फुलाच्या ऐवजी अर्पण करायचं ठरवलं. आणि ते तीक्ष्ण बाणाने त्यांचे एक नेत्र काढत असतांना देवी प्रसन्न होऊन प्रकट झाली. आणि श्रीरामांना विजयश्री चा आशीर्वाद दिला. लंकेत रावण चंडीपाठ करणाऱ्या ब्राम्हणाची सेवा करू लागला. तेथे हनुमान ब्राम्हण बालकाच्या रुपात गेले. त्या ब्राम्हण बालकाची सेवा बघून त्याला एक वर मागण्यास सांगितले. तेव्हा बालकरुपी हनुमानने म्हंटले कि, " जर तुम्ही माझी सेवा बघून प्रसन्न आहे तर तुम्ही मला यज्ञाच्या मंत्रातील एक अक्षर बदलू द्या." ब्राम्हणांना याचा अर्थ कळला नाही आणि त्यांनी त्यांना ततास्तु म्हंटले. तेव्हा हनुमानाने मंत्रातील " जयदेवी ...भुर्तीहरिणी " या शब्दातील ' ह ' एवजी ' क ' उच्चारावे असे सांगितले. भुर्तीहरिणी म्हणजे प्राण्याची पिडा दूर करणारी आणि ' कारिणी ' म्हणजे प्राण्यांवर पिडा करणारी. असे केल्यामुळे चंडीमाता रावणावर रुष्ट झाली. अश्याप्रकारे श्रीरामाने चंडीपाठ करून युद्ध लढायला लंकेला गेले आणि दहाव्या दिवशी म्हणजे दशमीला रावणाचा वध केला. तो दिवस दसरा म्हणजेच विजयादशमी म्हणून साजरा केला जातो.
महिषासुराची कथा
नवरात्रीच्या बाबतीत अजून एक कथा आहे कि देवी दुर्गा ने भैस रुपी असुर म्हणजेच महिषासुर याचा वध केला. पौराणिक कथानुसार महिषासुराची तपस्या बघून सर्व देवतांनी त्याला अजय होण्याच वरदान दिल. पण महिषासुर त्याचा उलटा उपयोग करू लागला. तो सगळ्या देवांचे अधिकार घेऊन स्वतः स्वर्गालोकवर राज्य करू लागला. तेव्हा देवातानी क्रोधीत होऊन देवी दुर्गाची रचना केली. असे मानले जाते कि सगळ्या देवांनी त्यांचे अस्त्र देवी दुर्गाला दिले. या नवरात्री च्या दिवसात देवी दुर्गा आणि महिषासुराचा भीषण युद्ध झाले आणि सर्वात शेवटी देवीने महिषासुराचा वध केला.
HOME BACK
Monday, 12 October 2015
NAVDURGA
नवदुर्गाचे स्वरूप
नाव्दुर्गाचे नऊ रूप खालीलप्रमाणे आहे.
शैलपुत्री देवी
नवरात्रीच्या पहिल्या दिवशी दुर्गा देवीची देवीच्या शैलपुत्री या रुपाची पूजा करतात. या देवीला पहाडाची पुत्री असेही म्हणतात कारण शैलपुत्री देवीचा जन्म हिमालयात झाला. या देवीच वाहन वृषभ म्हणजे बैल आहे म्हणून या देवीला वृषारूढा असेही म्हंटले जाते. या देवीच्या उजव्या हातात त्रिशूल आणि डाव्या हातात कमळाचे फुल आहे.
ब्राम्हचारिणी
नवरात्रीच्या दुसर्या दिवशी दुर्गा देवीची देवीच्या ब्राम्ह्चारणी या रुपाची पूजा केली जाते. ब्रम्ह म्हणजे तपस्या आणि चारिणी म्हणजे आचरण करणारी म्हणजेच तपस्या करणारी. या देवीच्या उजव्या हातात जपाची माळ आणि डाव्या हातात कमंडल आहे.
चंद्रघंटा
नवरात्रीच्या तिसऱ्या दिवशी दुर्गा देवीच्या चंद्रघंटा या रूपाची पूजा केली जाते. या देवीच शरीर सोन्यासारखा तेजस्वी असते. हि देवी सिंहावर बसली आहे. या देवीला दहा हात आहे. उजव्या चार हातात त्रिशूल, गधा, तलवार, कमंडल पाचव्या उजवा हाताने वर्द मुद्रा केली आहे.डाव्या चार हातात बाण, धनुष्य, जपाची माल आहे. आणि पाचव्या डाव्या हातात अभय मुद्रा आहे.
कुष्माण्डा
नवरात्रीच्या चौथ्या दिवशी दुर्गा देवीच्या कुष्माण्डा या रुपाची पूजा केली जाते. हि देवी वाघिणीवर बसली आहे. या देवीला आठ हात आहेत म्हणून या देवीला अष्ठभुजा पण म्हंटले जाते. देवीच्या सात हातात क्रमशः कमंडल, धनुष्य, बाण, कमळ, अमृताने भरलेला कलश, चक्र आणि गदा आहे.आणि आठव्या हातात सर्व सिद्धी देणारी जपाची माळ आहे.
स्कंदमाता
नवरात्रीच्या पाचव्या दिवशी दुर्गा देवीच्या स्कंदमाता या रुपाची पूजा केली जाते. हि देवी सिंहावर बसली आहे. या देवीला चार हात आहेत देवीच्या वरच्या दोन हातात कमळाचे फुल आहे. आणि एका उजव्या हाताने बाळ मुर्गूनला मांडीवर पकडले आहे. एका डाव्या हातात अभय मुद्रा आहे. भगवान मुग्रून म्हणजेच भगवान गणेशचा भाऊ भगवान कार्तिकेय आहे
कात्यायनी
नवरात्रीच्या सहाव्या दिवशी दुर्गा देवीच्या कात्यायनी या रुपाची पूजा केली जाते. हि देवी सिंहावर बसली आहे. या देवीला चार हात आहेत. देवीच्या वरच्या उजव्या हातात अभय मुद्रा आणि खालच्या उजव्या हातात वर्द मुद्रा आहे. देवीच्या डाव्या हातात क्रमशः तलवार, कमळ आहे.
कालरात्री
नवरात्रीच्या सातव्या दिवशी दुर्गा देवीच्या कालरात्री या रुपाची पूजा केली जाते. हि देवी गाढवावर बसली आहे. केस विखुरले आहे. या देवीचे रूप भयानक आहे. शरीराचा रंग अंधारासारखा काला आहे. या देवीला तीन डोळे आहे. यांच्या श्वासातून अग्नीच्या ज्वाला निघतात. या देवीला चार हात आहेत. देवीच्या वरच्या उजव्या हातात अभय मुद्रा आणि खालच्या उजव्या हातात वर्द मुद्रा आहे. देवीच्या डाव्या एका हातात तलवार आणि दुसऱ्या हातात खड्ग आहे.
महागौरी
नवरात्रीच्या आठव्या दिवशी दुर्गा देवीच्या महागौरी या रुपाची पूजा केली जाते. हि देवी वृषभ म्हणजे बैलावर बसली आहे म्हणून या देवीला वृषारूढ असेही म्हंटले जाते. या देवीला चार हात आहेत. देवीच्या वरच्या उजव्या हातात त्रिशूल आणि खालच्या उजव्या हातात अभय मुद्रा आहे. देवीच्या वरच्या डाव्या हातात डमरू आणि खालच्या उजव्या हातात वर्द मुद्रा आहे.
सिद्धीदात्री
नवरात्रीच्या नवव्या दिवशी दुर्गा देवीच्या सिद्धीदात्री या रुपाची पूजा केली जाते. हि देवी वाहन सिंह आहे. हि देवी कमलपुष्पावर बसली आहे. या देवीला चार हात आहेत. देवीच्या वरच्या उजव्या हातात गदा आणि खालच्या उजव्या हातात चक्र आहे. देवीच्या वरच्या डाव्या हातात कमळ आणि खालच्या डाव्या हातात शंख आहे.
HOME BACK
NAVARATRI
नवरात्री
नवरात्री हा एक सन नऊ दिवसाचा सन आहे. नवरात्री हा संस्कृत शब्द आहे, ज्याचा अर्थ "नऊ रात्र " असा होतो. या नऊ दिवसात देवींच्या नऊ रूपांचे पूजन केले जाते. आणि दहाव्या दिवशी दसरा म्हणजेच विजयादशमी हा सन साजरा केला जातो. नवरात्री हा सण अश्विन महिन्यातल्या शुक्ल पक्षातील प्रथमा म्हणजेज प्रतिपदा पासून सुरु होतो आणि आश्विन महिन्यातल्या शुक्ल पक्षातील नवमी ला संपतो. आश्विन महिन्या प्रमाणे नवरात्री हे संपूर्ण वर्षात चार वेळा साजरा केला जातो. पौष, चैत्र, आषाढ, आश्विन प्रतिपदा पासून नवमी पर्यंत साजरा केला जातो. त्यापैकी अश्विन महिन्यातील नवरात्रीला " शारदीय नवरात्री " असेही म्हंटले जाते. अश्विन महिन्यातील नवरात्री " शरद ऋतू " मध्ये येते म्हणून त्याला " शारदीय नवरात्र " असे म्हंटले जाते.
नवरात्री हा सन हिंदू पंचांगानुसार ठरवला जातो. नवरात्री च्या नऊ रात्री मध्ये देवी महालक्ष्मी, देवी सरस्वती, आणि देवी दुर्गा या तीन देवींच्या नऊ रूपांचे पूजन केले जाते. त्यांना नवदुर्गा असेही म्हंटले जाते. दुर्गा म्हणजे दु:खाला दूर करणारी.
नवरात्री हा सण संपूर्ण भारतात वेगवेगळ्या प्रकारे साजरा केला जातो. गुजरात मध्ये हा सण दांडिया आणि गरबा खेळून साजरा केला जातो. गरबा देवीच्या आरती अगोदर आणि दांडिया देवीच्या आरतीच्या नंतर केला जातो.पश्चिम बंगाल मध्ये बंगाली लोंकाचा दुर्गापुजा हा मह्त्वाचा सण म्हणून साजरा केला जातो. महाराष्ट्रात हा सन घटस्थापना म्हणून साजरा केला जातो. असेच वेगवेगळ्या प्रातांत वेगवेगळ्या प्रकारे नवरात्री हा सन साजरा केला जातो.
नवरात्रातील प्रत्येक दिवशी येणार्‍या वारानुसार भारतीय ज्योतिष्यांनी प्रत्येक दिवसाचा रंग ठरवलेला आहे. देवीला त्या त्या दिवशी त्या विशिष्ट रंगाची साडी नेसवली जाते. महाराष्ट्रातील अनेक शहरांतील स्त्रियाही अशाच प्रकारे नवरात्रातल्या दिवसांत त्या ठरावीक रंगाच्या साड्या नेसतात. नवरात्रीत महिला-तरूणी याच रंगांच्या साड्या आणि कपडे घालतात. राज्यातील वेगवेगळ्या देवींच्या संस्थानात या दिवसात तेथील देवींना नऊ दिवस नऊ रंगांच्या साड्या नेसवल्या जातात.
- पहिला दिवस:- लाल
- दुसरा दिवस :- निळा
- तिसरा दिवस :- पिवळा
- चौथा दिवस :- हिरवा
- पाचवा दिवस :- ग्रे
- सहावा दिवस :- केशरी
- सातवा दिवस :- पांढरा
- आठवा दिवस :- गुलाबी
- नववा दिवस :- जांभळा
READ MORE:-
HOME BACK
Friday, 9 October 2015
OCTOBER 2015
Subscribe to:
Posts (Atom)